OPINIA PRAWNA
dot. wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe
I. Podstawa i przedmiot opinii prawnej
Niniejsza opinia została sporządzona na zlecenie Krajowej Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” w związku z następującymi pytaniami prawnymi:
1. Czy nauczycielowi przysługuje wynagrodzenie za niezrealizowane zajęcia indywidualne z powodu nieobecności ucznia?
2. Czy nauczycielowi, który nie zrealizował godzin dydaktycznych z powodu klasowej wycieczki przysługuje wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe?
3. Czy jeżeli zamiast przydzielonych w planie zajęć, nauczyciel w danym dniu realizuje inne zajęcia opiekuńczo –wychowawcze, zachowuje prawo do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe?
4. Czy nauczyciel otrzyma wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe w przypadku zwolnienia od pracy przez związek zawodowy?
5. Czy nauczyciel dostanie zapłacone godziny ponadwymiarowe, jeśli na 1 września plan przewiduje dla niego 5godzin?
II. Analiza prawna
1. Nowe rozwiązania prawne od 1.09.2025 r.
Nowe rozwiązania dotyczące godzin ponadwymiarowych od 1.09.2025 r. polegają na wprowadzeniu do ustawy z 26.01.1982 r. -Karta Nauczyciela –dalej KN, zasady przysługiwania prawa do wynagrodzenia za zrealizowane godziny ponadwymiarowe(art. 35 ust. 3d KN) oraz katalogu wyjątków, kiedy nauczyciel zachowuje prawo do wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe (art. 35 ust. 3e KN) gdy: nauczyciel zamiast przydzielonych godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych zrealizował w tym samym dniu przydzielone godziny zajęć opiekuńczych lub wychowawczych uwzględniających potrzeby i zainteresowania uczniów, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 KN, a także niezrealizowanie przez nauczyciela przydzielonych godzin zajęć indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego lub indywidualnego nauczania nastąpiło z przyczyn niedotyczących nauczyciela, a nauczyciel był gotów do realizacji tych zajęć.
2. Niezrealizowane zajęcia indywidualne z powodu nieobecności ucznia
Jeżeli jest to nauczanie indywidualne realizowane na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 9.08.2017 r. w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży to nauczyciel utrzymuje prawo do wynagrodzenia na podstawie art. 35 ust. 3e pkt 2 KN. Jeżeli nauczyciel w dniu przeprowadzenia zajęć był gotowy do ich przeprowadzenia –ma prawo do wynagrodzenia z tytułu godzin ponadwymiarowych. Zatem nauczyciel musi pozostawać w gotowości do realizacji zajęć i przyczyna nieodbycia zajęć nie może leżeć po jego stronie.
Uzewnętrznienie gotowości do pracy określa się w orzecznictwie jako zgłoszenie pracodawcy gotowości niezwłocznego podjęcia pracy. Może ono być wyrażone przez każde zachowanie pracownika, manifestujące w dostateczny sposób jego zamiar kontynuacji stosunku pracy –a więc zarówno pisemnie, ustnie, jak też przez każde inne zachowanie objawiające wobec pracodawcy wolę pracownika w dostateczny sposób. Może to więc nastąpić, między innymi, w bezpośrednich rozmowach z pracodawcą, przez telefoniczne pytanie pracodawcy o możliwość wykonywania pracy lub zadeklarowanie jej gotowości i pozostawienie pracodawcy informacji o sposobie komunikowania się, czy wreszcie korespondencyjnie (listy, e-maile, SMS-y).
3. Wycieczki szkolne, wyjazd z uczniami do kina lub teatru
Zgodnie ze znowelizowanym art. 35 ust. 1 KN W szczególnych przypadkach wynikających z potrzeb szkoły nauczyciel może być obowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych zgodnie z posiadaną specjalnością, których liczba nie może przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Przydzielenie nauczycielowi większej liczby godzin ponadwymiarowych może nastąpić wyłącznie za jego zgodą, jednak w wymiarze nieprzekraczającym 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć.
Z kolei w myśl art. 35 ust. 2 KN, przez godzinę ponadwymiarową rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych.
Wycieczka szkolna lub wyjazd z uczniami do kina skutkują tym, że nauczyciel nie realizuje w tym czasie zajęć dydaktycznych przydzielonych mu w tygodniowym rozkładzie zajęć. Niemniej jednak realizuje w tych dniach inne zajęcia przydzielone przez dyrektora i są to zajęcia opiekuńczo –wychowawcze. Oznacza to, że przydzielone w planie zajęcia należy traktować jak zrealizowane i skutkują one prawem do dodatkowego wynagrodzenia za przydzielone godziny ponadwymiarowe.
4. Nauczyciel nie jest opiekunem na wycieczce, zostaje w szkole bez przydziału innych zajęć dydaktyczno-wychowawczych i opiekuńczych
Od 1.09.2025 r. wprowadzono do Karty Nauczyciela podstawową zasadę, że wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przysługuje za przydzielone i zrealizowane godziny zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. Dla uzyskania prawa do wynagrodzenia za niewypracowane godziny ponadwymiarowe musi zaistnieć jeden z wyjątków przewidzianych w przepisie art. 35 ust. 3e KN. W obecnym stanie prawnym, samo pozostawanie w gotowości do pracy, jest w tym konkretnym przypadku nie wystarczające. Jeżeli nauczyciel w tym czasie realizował zajęcia opiekuńczo –wychowawcze, będzie uprawniony do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe. Jeżeli jednak nie realizował takich zajęć z uczniami w tym dniu, to wynagrodzenie nie przysługuje.
5. Doraźna czynność związkowa
W przypadku działaczy związkowych wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przysługuje w oparciu o przepisy szczególne, odmiennie regulujące przedmiotową materię względem ustawy z 26.01.1982 r. -Karta Nauczyciela.
Na podstawie art. 31 ust. 3 ustawy z 23.05.1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. z 20 22 r. poz. 854), pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na czas niezbędny do wykonania doraźnej.
Tomasz Gryczan
radca prawny
